Een werknemer die vanwege fysieke of psychische redenen niet in staat is om volledig of gedeeltelijk te werken, kan in aanmerking komen voor een uitkering van UWV. Om het recht op en de hoogte van een arbeidsongeschiktheidsuitkering vast te stellen, is vaak een sociaal‑medische beoordeling nodig. De beoordeling wordt uitgevoerd door een verzekeringsarts. De verzekeringsarts werkt samen met de arbeidsdeskundige om te bepalen in hoeverre iemand een arbeidsbeperking heeft en wat iemand nog wél zou kunnen. Daarmee vormt de uitkomst van de sociaal‑medische beoordeling ook de basis voor re‑integratie.
Er zijn in de eerste vier maanden van 2021 in totaal 51.400 sociaal‑medische beoordelingen uitgevoerd, waarvan 29.800 claimbeoordelingen, 11.600 eerstejaars Ziektewet‑beoordelingen en 10.000 herbeoordelingen. De totale voorraad is gestegen naar 87.100 beoordelingen (eind 2020: 85.400). Vanwege de coronamaatregelen waren tot half juni 2020 helemaal geen beoordelingen mogelijk waarbij een fysiek spreekuur nodig is en daarna in beperkte mate. Klanten moesten wachten op een fysieke beoordeling door een arts, of op een toets en oordeel aan de hand van de aanwezige gegevens. Daarbij hebben we soms met een beroep op overmacht de beoordelingstermijn verlengd. Vanwege de met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) afgesproken prioriteiten en de aanhoudende vraag naar beoordelingen en begeleiding is het nog niet gelukt om al deze klanten te beoordelen. Eind april resteerden er nog 161 beoordelingen waarvoor overmacht is aangevraagd (in juni 2020 waren dat er 2.077). We hebben in de eerste vier maanden van 2021 bij 71 beoordelingen een beroep op overmacht gedaan.
Toewerken naar een nieuw evenwicht tussen beschikbare en benodigde beoordelingscapaciteit
Het ministerie SZW, de Nederlandse Vereniging voor Verzekeringsgeneeskunde (NVVG) en UWV hebben maandenlang intensief overlegd en daarna afgestemd met de sociale partners over de mismatch tussen beschikbare en benodigde beoordelingscapaciteit en over mogelijke oplossingen. De minister heeft de Tweede Kamer op 9 april 2021 over de uitkomsten geïnformeerd. UWV gaat een omslag maken naar een regiemodel voor sociaal‑medische dienstverlening. Daarbij worden verzekeringsartsen, samen met hun team, in een sociaal‑medisch centrum verantwoordelijk voor een regionaal afgebakende groep uitkeringsgerechtigden. In overleg met het team bepaalt de verzekeringsarts op basis van maatwerk op welke momenten de uitkeringsgerechtigde wordt beoordeeld, door wie en op welke manier de beoordeling wordt verricht en wie aanvullende begeleiding krijgt. Daarnaast zal UWV de komende twee jaar verschillende werkwijzen uitproberen om verzekeringsartsen bij de Ziektewet op een effectievere manier in te zetten. We verwachten dat we door deze maatregelen dienstverlening kunnen bieden die niet alleen beter aansluit bij de wensen en behoeften van uitkeringsgerechtigden, maar ook het werkplezier van medewerkers vergroot en de werkdruk verkleint. Deze inzet is echter nog niet voldoende om op de langere termijn de groeiende vraag op te vangen. UWV, NVVG, het ministerie en een extern adviesbureau hebben zich daarom gebogen over aanvullende wijzigingen in werkwijzen en in wet- en regelgeving. Deze zijn des te meer noodzakelijk als UWV de opdracht krijgt om met ingang van 2026 de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen uit te voeren.
Start op onderdelen
We zijn begin dit jaar op twee locaties gestart met werken volgens het regiemodel. De teams richten het proces daarbij zo in dat zij in staat zijn om alle klanten die onder hun regie vallen in beeld te houden en passend te begeleiden en te beoordelen. In de overige regio’s starten we in juni met de voorbereidingen voor de uitvoeringsvarianten in de Ziektewet. We verwachten dat de regio’s hun plannen van aanpak in september hebben opgesteld. Met deze varianten willen we beproeven op welke manier we zo veel mogelijk Ziektewet‑uitkeringsgerechtigden zo effectief mogelijk op de gewenste manier kunnen begeleiden. Tot slot treffen we voorbereidingen om in het najaar van 2021 landelijk te starten met het monitoren van uitkeringsgerechtigden met een indicatie WGA 80‑100 medisch. De verzekeringsarts en zijn team bepalen daarbij hoe vaak en wanneer er contact nodig is en plannen alleen wanneer daar aanleiding voor is een herbeoordeling in. We verwachten dat deze werkwijze vanaf medio 2022 daadwerkelijk resultaten gaat opleveren. Belangrijk is dat de verzekeringsarts bij de claimbeoordeling taken kan delegeren aan een sociaal‑medisch verpleegkundige, die in veel gevallen het aanspreekpunt is voor de klant bij de monitoring. Hierover heeft de ondernemingsraad een positief advies uitgebracht. De NVVG komt eind 2021 met een aangepaste handreiking taakdelegatie. Met deze nieuwe maatregelen zijn we op de goede weg, maar resultaten zullen niet meteen zichtbaar zijn. Mensen met een WGA 80‑100 medisch‑indicatie zullen vanaf het najaar van 2021 vaker contact hebben met een sociaal‑medisch verpleegkundige. We verwachten dat de andere maatregelen pas over twee jaar zichtbare resultaten zullen opleveren.
Vernieuwingen
Sinds 2020 wordt gewerkt aan de vervanging van de kernapplicaties die medewerkers ondersteunen bij sociaal‑medische beoordelingen. In januari 2021 is als eerste verbetering een digitale ondersteuning van de Ziektewet‑begeleiding gerealiseerd. Deze biedt UWV‑medewerkers in één oogopslag inzicht in waar de klant zich bevindt in het Ziektewet‑proces, met welke specifieke omstandigheden rekening moet worden gehouden en wie er op dat moment aan zet is in het team. Dit past bij de wijze waarop we ons op de langere termijn willen organiseren. Verder is in januari 2021 het formulier Doorgeven wijziging gezondheid gedigitaliseerd. Voor de klant heeft dit als voordeel dat hij direct naar alleen relevante vragen wordt geleid die hij digitaal kan beantwoorden, en dat hij direct na binnenkomst een ontvangstmelding van UWV ontvangt. Helaas dient vanwege het medisch geheim de eventuele aanvullende medische informatie nog per post te worden verzonden.
Herstelactie voor gedupeerden onzorgvuldige herbeoordelingen
We zetten een speciaal team in om hulp te bieden aan een specifieke groep mensen die in de problemen is geraakt door onzorgvuldig handelen van UWV. Het gaat om mensen die in de periode 2006–2010 een WIA‑uitkering kregen en die we daarna abusievelijk uit het oog zijn verloren. In 2018 is deze groep herbeoordeeld door het toenmalige Ondersteuningsteam Noord. Ongeveer 2.100 van hen werden toen duurzaam en volledig arbeidsongeschikt verklaard en kregen een IVA‑uitkering. Nadat in 2019 bleek dat hierbij een onjuiste werkwijze was toegepast, hebben we besloten om deze mensen opnieuw te herbeoordelen, om elke twijfel aan de rechtmatigheid ervan uit te sluiten. Bij 70% bleef de IVA‑uitkering in stand, van 30% werd de uitkering verlaagd of beëindigd. De Centrale Cliëntenraad heeft UWV erop geattendeerd dat er hierdoor schrijnende situaties zijn ontstaan. We hebben daarom per 15 december 2020 een landelijk Meldpunt Herstelactie ingericht met een adviescommissie. Doel is om voor de mensen die als gevolg van de herbeoordelingen en onze nalatigheid in emotionele, psychische of financiële problemen zijn gekomen, zo veel mogelijk over te gaan tot herstel en eventuele compensatie. Met de 175 gedupeerden die zich tot en met 12 mei hebben gemeld, bespreken we wat dit alles concreet voor hen betekent en wat de financiële gevolgen zijn. Gedupeerden die zichzelf nog niet hebben gemeld, benaderen we telefonisch. Verder zorgen we ervoor dat vragen die er spelen snel en zorgvuldig worden beantwoord. We hebben arbeidsdeskundigen vrijgemaakt om de gedupeerden bij te staan en waar nodig zullen we ook psychische of andere ondersteuning bieden. Na afloop zullen we alle betrokken bellen om te horen of zij tevreden zijn over de getroffen voorziening. Deze aanpak wordt onderschreven door een externe evaluatie die we hebben laten uitvoeren. Deze evaluatie bevat harde conclusies, die we zullen gebruiken om onze dienstverlening te verbeteren, klanten meer een luisterend oor te bieden en te reageren op hun signalen. De minister van SZW heeft de Tweede Kamer op 12 mei geïnformeerd over het meldpunt en de evaluatie. Op diezelfde dag hebben we 20 mensen met de urgentste problematiek telefonisch op de hoogte gesteld over het besluit tot herstel en compensatie.