De coronacrisis heeft in 2020 grote impact gehad op de economie en arbeidsmarkt. Sommige sectoren vielen stil, in andere sectoren nam het werk toe. Ondanks de steunmaatregelen van het kabinet verloren mensen hun werk. Inmiddels heeft het kabinet aanvullende maatregelen getroffen waarbij de focus ligt op het van werk naar werk helpen van mensen die door de coronacrisis hun baan gaan verliezen en het stimuleren van werkzoekenden om zich te laten om- of bijscholen.
Hiermee komt het kabinet tegemoet aan de pleidooien in het eindrapport In wat voor land willen wij werken? van de commissie-Borstlap en het rapport Het betere werk. De nieuwe maatschappelijke opdracht van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Zij pleiten voor een wendbaarder en weerbaarder arbeidsmarkt waarop iedereen zich permanent blijft ontwikkelen. UWV heeft sinds de zomer van 2020 ingezet op het uitwerken van concrete plannen hiervoor, samen met gemeenten en werkgevers- en werknemersorganisaties. Bij deze nieuwe werkwijze kunnen voor het eerst ook mensen zonder uitkering gebruikmaken van de diensten van de publieke arbeidsvoorziening. Dit sluit aan bij het toekomstbeeld van UWV als een brede publieke dienstverlener.
Dienstverlening aan werkgevers, samen met gemeenten
We bieden werkgevers, zo veel mogelijk in samenwerking met gemeenten, dienstverlening via de Werkgeversservicepunten in 35 arbeidsmarktregio’s en via een landelijk Werkgeversservicepunt. We hebben werkgevers in 2020 bij ruim een op de drie vacatures voorzien van een geschikte kandidaat. Hoewel het aantal beschikbare vacatures door de coronacrisis is teruggelopen, konden we in 2020 toch 27.300 werkzoekenden die bij UWV of gemeenten zijn ingeschreven, zo bemiddelen naar nieuw werk.
Aangepaste dienstverlening door de coronacrisis
Sinds het begin van de coronacrisis hebben wij werkgevers bijgestaan met advies en informatie. Dit betreft zowel de sectoren waar zich een krimp heeft voorgedaan als kansrijke sectoren waar juist sprake is van een tekort aan personeel. We hebben hierop ingespeeld door versneld werkzoekenden te bemiddelen naar ontstane vacatures. Voor het merendeel van deze dienstverlening zijn we overgestapt op digitale middelen.
Samen met gemeenten hebben we in 2020 de voorlopers van de mobiliteitscentra opgezet om ondersteuning te bieden aan werkgevers en werknemers. Daarvoor konden we gebruikmaken van de infrastructuur die met het programma Perspectief op Werk (PoW) landelijk is neergezet en de middelen die daarvoor beschikbaar zijn gesteld. Tegelijkertijd konden we de ervaringen benutten die we met mobiliteitsdienstverlening hebben opgedaan in specifieke situaties, zoals bij de Hemwegcentrale in Amsterdam en VDL Nedcar in Born. In de loop van 2020 is bij meerdere partijen het besef gegroeid dat een dergelijke vorm van mobiliteitsdienstverlening een effectieve manier kan zijn om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen. UWV is dan ook actief betrokken geweest bij de beleidsvoorbereiding om mobiliteitsteams in 35 arbeidsmarktregio’s in te richten.
Als een werkgever een aanvraag doet voor bedrijfseconomisch ontslag terwijl hij gebruikmaakt van de NOW 3, dan heeft hij een inspanningsplicht om zijn werknemers te begeleiden naar ander werk. Dit is in het kort de inhoud van de motie‑Asscher die bij de Kamerbehandeling van de NOW‑regeling is aanvaard. De werkgever moet dit melden via UWV Telefoon NOW. Doet de werkgever dit niet, dan wordt zijn definitieve tegemoetkoming met 5% verlaagd. Vanaf medio november 2020 tot en met medio januari 2021 zijn er in totaal 571 meldingen binnengekomen, vooral van horecabedrijven. Hiervan hebben er 537 betrekking op de NOW 3.1 (de derde aanvraagperiode) en 34 op de NOW 3.2 (vierde aanvraagperiode). Het regionale Werkgeversservicepunt (WSP) neemt vervolgens binnen enkele werkdagen telefonisch contact op met de werkgever. De betrokken werkgevers geven aan dit contactmoment met UWV te waarderen. Veel ondernemers geven aan dat het voorgenomen ontslag van hun personeel wat hen betreft van tijdelijke aard is. Ze verwachten dat ze hun werknemers weer in dienst kunnen nemen zodra de coronamaatregelen worden versoepeld en de horeca weer open mag. In het telefonisch contact met de werkgevers geven de Werkgeversservicepunten duidelijk de mogelijkheden voor ondersteuning aan. Ondernemers kunnen daarvan vrijblijvend gebruikmaken. Tot nu toe is de behoefte aan ondersteuning niet groot. Wel zorgen de contactmomenten met werkgevers ervoor dat de Werkgeversservicepunten hun netwerk kunnen vergroten.
Mobiliteitsdienstverlening
UWV heeft samen met werkgeversorganisaties, vakbonden, gemeenten, onderwijs, Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) en de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) op 30 november 2020 de intentieverklaring crisisdienstverlening door regionale mobiliteitsteams ondertekend. Het doel is om gezamenlijk passende begeleiding naar werk te bieden aan mensen die als gevolg van de coronacrisis ontslagen dreigen te worden, in onzekerheid verkeren en ondersteuning kunnen gebruiken. Het is de bedoeling om uiteindelijk in elk van de 35 arbeidsmarktregio’s een regionaal mobiliteitsteam te hebben, waaraan gemeenten, sociale partners en UWV deelnemen. In november 2020 zijn in de arbeidsmarktregio’s Groot Amsterdam, Midden‑Brabant en Midden‑Utrecht de eerste regionale mobiliteitsteams gestart met de crisisdienstverlening. UWV kan hierbij gebruikmaken van de hierboven al genoemde ervaringen die eerder met van‑werk‑naar‑werkdienstverlening zijn opgedaan. De activiteiten voor de aanvullende crisisdienstverlening zijn geregeld via de Tijdelijke regeling aanvullende crisisdienstverlening COVID‑19. Het gaat om:
-
het inzetten van een regionaal mobiliteitsteam per arbeidsmarktregio (35 in totaal);
-
het inzetten van ontschotte dienstverlening;
-
het geven van een extra impuls aan de doelgroep voor de banenafspraak;
-
het geven van een extra impuls aan het praktijkleren.
Voor elk van deze activiteiten is apart budget beschikbaar gesteld. UWV is gevraagd om de rol van onafhankelijk kassier op zich te nemen. Het zogeheten ontschotte budget is bedoeld om dienstverlening die door een van de partners is ingekocht bij (private) partners breed beschikbaar te stellen. Zo komt het brede palet aan dienstverlening volledig beschikbaar voor elke werkzoekende.
Arbeidsmarkt en onderwijs
In bepaalde sectoren verdwijnen al jarenlang steeds meer banen terwijl er in andere sectoren personeelstekorten zijn. Daardoor moet een toenemend aantal werkzoekenden breder om zich heen kijken en zich oriënteren op kansen in andere beroepen en vaak ook in andere sectoren. Dit betekent meestal dat ze zich moeten laten bij- of omscholen. Scholing is een essentiële factor in de dienstverlening van de regionale mobiliteitsteams die werknemers van door de coronacrisis getroffen bedrijven gaan helpen om ander werk te vinden. Ook de Leerwerkloketten spelen daarbij een belangrijke rol.
Leerwerkloketten
Een Leerwerkloket is een regionaal samenwerkingsverband van gemeente, UWV en roc dat kosteloos en onafhankelijk scholings- en loopbaanadvies geeft aan iedereen: werkzoekenden, werknemers, scholieren en werkgevers. Leerwerkloketten zijn er in eerste instantie voor burgers met scholingsvragen. Adviseurs van de Leerwerkloketten bespreken, samen met adviseurs van het Werkgeversservicepunt, ook met werkgevers aan welk(e) scholing ze voor hun werknemers behoefte hebben; daarnaast bouwen ze mee aan leer‑werktrajecten. UWV heeft twee rollen in de Leerwerkloketten: regionaal maken we deel uit van het bestuur en de uitvoering, en landelijk faciliteren en coördineren we alle Leerwerkloketten via het Landelijk Team Leerwerkloketten. Begin 2020 is als laatste het Leerwerkloket Gooi- en Vechtstreek gestart. Hiermee hebben alle 35 arbeidsmarktregio’s een Leerwerkloket.
Mede door de politieke en maatschappelijke focus op omscholing als antwoord op de crisis neemt het beroep op de Leerwerkloketten toe en zijn meerdere Leerwerkloketten in 2020 gegroeid. De loketten hebben met het adviseren van burgers over scholings- en loopbaanmogelijkheden landelijk en regionaal een bijdrage geleverd aan het opvangen van de eerste gevolgen van de coronacrisis. Ook bij de recente totstandkoming van de mobiliteitsteams en de inrichting van de van‑werk‑naar‑werkdienstverlening spelen de Leerwerkloketten in verschillende regio’s een rol.
Aan het begin van de coronacrisis daalde de vraag aan de Leerwerkloketten. Vanaf de zomer kantelde dit en ontvingen verschillende Leerwerkloketten ongekend veel aanvragen van burgers voor loopbaan- en scholingsadviesgesprekken. Dat hangt samen met de betere zichtbaarheid van de Leerwerkloketten. De website NL leert door verwijst burgers voor loopbaan- en scholingsadvies door naar de Leerwerkloketten. Verschillende Leerwerkloketten hebben contact gelegd met adviseurs van Noloc, de beroepsvereniging voor loopbaanprofessionals en jobcoaches. Zij hebben de toegevoegde waarde van het Leerwerkloket toegelicht en Noloc‑adviseurs de mogelijkheid geboden om burgers na het ontwikkeladvies van NL leert door te verwijzen naar het Leerwerkloket voor verdere ondersteuning. Circa veertig Leerwerkloketadviseurs zijn in 2020 zelf (aspirant-)Noloc‑gecertificeerd. Ook de aansluiting van Leerwerkloketten bij regionale initiatieven als Brabant Leert, het Twents Fonds voor Vakmanschap en het Rotterdams Scholingsfonds heeft ervoor gezorgd dat de Leerwerkloketten beter gevonden worden en het aantal aanvragen voor adviesgesprekken in 2020 toenam. Deze adviesgesprekken zijn digitaal en telefonisch gevoerd.
Arbeidsmarktinformatie
De arbeidsmarktinformatie van UWV biedt arbeidsmarktprofessionals van UWV en ketenpartners, werkgevers en werkzoekenden inzicht in kansen en knelpunten op de arbeidsmarkt zowel aan de vraag- als aan de aanbodzijde. We verstrekken gevraagd en ongevraagd informatie en advies over de arbeidsmarkt. Dit is een wettelijke taak waaraan UWV graag voldoet. Onze arbeidsmarktinformatie is op landelijk, regionaal, sectoraal en beroepsniveau beschikbaar via ons arbeidsmarktinformatieportaal. Het aantal bezoekers van dit portaal is in de laatste maanden van 2020 duidelijk toegenomen. Het gemiddeld aantal maandelijkse bezoekers kwam uit op ruim 30.000. Ze zijn vooral geïnteresseerd in de informatie over kansberoepen en overstapberoepen en de arbeidsmarktdashboards.
Om werkzoekenden, werkgevers en werkenden van wie de baan op de tocht komt te staan te voorzien van actuele informatie over kansen en mogelijkheden op de arbeidsmarkt, hebben wij sinds het begin van de coronacrisis diverse specifieke informatieproducten gepubliceerd. We brachten aan het begin van de crisis tweewekelijks en later maandelijks een update met de vacatureontwikkeling naar buiten, boden inzicht in de acute tekorten en overschotten, brachten de impact van de coronacrisis op de werkgelegenheid per sector in kaart en publiceerden diverse barometers waarmee we dieper ingaan op de ontwikkelingen per sector. In de notitie Coronacrisis: toename WW vooral vanuit flexibele contracten is inzichtelijk gemaakt welke groepen vooral in de WW terecht zijn gekomen sinds de coronacrisis.
Om mensen die op zoek moeten naar ander werk te ondersteunen en te inspireren, hebben we in augustus de publicatie Kansrijke en minder kansrijke beroepen uitgebracht, met een eerste beeld sinds het uitbreken van de coronacrisis. In december verscheen een update van deze publicatie. In oktober hebben we voor 54 beroepen waarin het momenteel lastig is om werk te vinden, voorbeelden van overstapberoepen in kaart gebracht. Dat zijn beroepen die op dit moment betere baankansen bieden en waarnaar werkzoekenden de afgelopen jaren ook daadwerkelijk zijn overgestapt. Voor alle 35 arbeidsmarktregio’s is eind oktober de publicatie Regio in Beeld verschenen met daarin de relevante arbeidsmarktontwikkelingen in de regio. Bij de lancering is een landelijk webinar gehouden met bijna 400 deelnemers. Na de landelijke bijeenkomst zijn in verschillende regio’s online webinars/bijeenkomsten georganiseerd om de regionale arbeidsmarktvraagstukken te presenteren en met elkaar na te denken over mogelijke oplossingsrichtingen. Door het jaar heen verzorgen onze arbeidsmarktadviseurs op landelijk en regionaal niveau (online) presentaties met de laatste inzichten van de situatie op de arbeidsmarkt.
Dashboard
Om structureel actuele regionale arbeidsmarktinformatie beschikbaar te kunnen stellen aan gemeenten en andere samenwerkingspartners in de arbeidsmarktregio’s, zijn we in opdracht van het ministerie van SZW in 2019 gestart met de ontwikkeling van een interactief online dashboard. Sinds maart 2020 zijn er acht dashboards beschikbaar gesteld over: de vacaturemarkt, online vacatures UWV, de WW, het aantal geregistreerde werkzoekenden bij UWV, de banenafspraak, beschut werk, de NOW en de spanningsindicator. De spanningsindicator van UWV meet de verhouding tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt door het geschatte aantal openstaande vacatures te delen door het aantal personen dat in de eerste zes maanden van de WW‑uitkering zit. De uitkomst van deze rekensom, het aantal vacatures per werkzoekende, geeft een indicatie van de spanning op de arbeidsmarkt. De coronacrisis zorgde in 2020 voor een flinke afname van de spanning op de arbeidsmarkt. Met deze dashboards kunnen gebruikers snel selecties maken naar een beroep of arbeidsmarktregio. Ook kan iedere gebruiker eenvoudig een vergelijking maken met een andere arbeidsmarktregio of met het landelijke niveau. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en SBB zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van de dashboards. Het dashboard Basiscijfers Jeugd bestaat al enige jaren. Dit dashboard, een gezamenlijk product van SBB en UWV, is in 2020 meerdere keren geactualiseerd. De laatste update vond plaats in december. Ook zijn de regioschetsen, waarin ontwikkelingen op de onderwijs- en arbeidsmarkt voor een regio in het kort worden beschreven, voor alle 35 arbeidsmarktregio’s geactualiseerd.
Meer transparantie in de toekomst
We zijn nauw betrokken bij het programma Verbeteren uitwisseling matchingsgegevens (VUM) dat is gericht op het standaardiseren van matchingsgegevens en het verbeteren van de gegevensuitwisseling. Eind 2020 hebben we het ontwerp hiervoor afgerond dat in 2021 in een aantal pilots wordt beproefd. Verder zijn we via het programma Werkinzicht samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) begonnen om voor Nederland een gemeenschappelijke taal te ontwikkelen voor skills (vaardigheden). Deze gemeenschappelijke taal, CompetentNL, zal zorgen voor meer transparantie op de arbeidsmarkt. We maken CompetentNL eerst in de basis gereed voor eigen gebruik. Eind 2020 is een ruwe versie van de kern van CompetentNL gerealiseerd. In 2021 wordt een eerste testbare versie opgeleverd. De Nederlandse Organisatie voor toegepast‑natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO), het Centraal Planbureau (CPB) en SBB ondersteunen de ontwikkeling. We verkennen nu hoe we deze samenwerking kunnen voortzetten.